Toksyczne relacje w związkach są częstym problemem osób współuzależnionych. Często powtarzający się wybór partnerów, którzy przejawiają destrukcyjne zachowania, nie jest przypadkowy. Wynika z głębokich mechanizmów psychologicznych charakterystycznych dla współuzależnienia oraz powielania wzorców z dzieciństwa lub wcześniejszych relacji.
Osoby współuzależnione często mają trudności z rozpoznaniem toksycznych zachowań u partnera, ponieważ ich życie emocjonalne koncentruje się na potrzebach drugiej osoby. Brak umiejętności stawiania granic i nadmierne poczucie odpowiedzialności za partnera utrwala destrukcyjne schematy.
Jak wygląda toksyczna relacja?
Toksyczne relacje charakteryzują się manipulacją, kontrolą, brakiem szacunku dla granic oraz powtarzającymi się wzorcami konfliktów i emocjonalnego wyczerpania. Osoba współuzależniona może ignorować te sygnały lub tłumaczyć je zachowaniami partnera, wierząc, że jest w stanie je zmienić.
Mechanizmy powtarzania schematów współuzależnienia
1. Utrata autonomii i zaniedbywanie własnych potrzeb
Osoby współuzależnione często stawiają potrzeby partnera ponad własnymi, co prowadzi do zaniku poczucia tożsamości i kontroli nad własnym życiem. W takich warunkach łatwo ulegają manipulacjom i niezdrowym wzorcom zachowań.
2. Niska samoocena i lęk przed samotnością
Brak poczucia własnej wartości oraz obawa przed byciem samym sprawiają, że osoby współuzależnione wybierają partnerów, którzy wymagają „ratowania” lub stałej opieki. Ten mechanizm pogłębia zależność i utrwala szkodliwe wzorce.
3. Powielanie wzorców z dzieciństwa
Często wybory partnerskie odzwierciedlają wcześniejsze doświadczenia w rodzinie, np. życie w środowisku dysfunkcyjnym lub w rodzinie z uzależnieniami. Osoby te nieświadomie odtwarzają schematy „ratownika” lub „ofiary”.
4. Idealizacja partnera i przekonanie o możliwości zmiany
Współuzależnieni często wierzą, że mogą zmienić zachowania partnera. Idealizacja i zaprzeczanie problemom utrudniają realistyczną ocenę związku, co sprawia, że toksyczny związek utrzymuje się przez długi czas.
5. Trudności w stawianiu granic
Brak umiejętności wyznaczania zdrowych granic prowadzi do tolerowania zachowań destrukcyjnych. Osoby współuzależnione nie potrafią mówić „nie”, nawet gdy ich prawa są naruszane.
Kiedy warto szukać pomocy psychoterapeutycznej?
Rozpoznanie toksycznej relacji i zrozumienie mechanizmów współuzależnienia jest kluczowe dla przerwania destrukcyjnego cyklu. Psychoterapia wspiera osoby współuzależnione w:
-
odbudowie własnej wartości i niezależności emocjonalnej,
-
nauce stawiania granic i asertywności,
-
przełamywaniu destrukcyjnych wzorców zachowań,
-
konfrontacji z rzeczywistością i uświadomieniu, że kontrola dotyczy wyłącznie własnego życia,
-
przerwaniu cyklu współuzależnienia i budowaniu zdrowych relacji.
Terapia może odbywać się indywidualnie lub w grupach wsparcia. Wsparcie terapeutyczne jest kluczowe, aby osoby współuzależnione nauczyły się funkcjonować w sposób zdrowy emocjonalnie i unikały powtarzania toksycznych schematów.
Podsumowanie
Toksyczne relacje i powtarzający się wybór partnerów destrukcyjnych przez osoby współuzależnione wynikają z połączenia wielu czynników – utraty autonomii, lęku przed samotnością, powielania wzorców z dzieciństwa oraz potrzeby ratowania innych. Psychoterapia współuzależnienia pozwala zrozumieć te mechanizmy, odzyskać autonomię, nauczyć się stawiać granice i wreszcie budować zdrowe, satysfakcjonujące związki.
Bibliografia
-
Beattie, M. (2002). Współuzależnienie: Droga do zdrowia w związkach z osobami uzależnionymi. Warszawa: Oficyna Wydawnicza.
-
Cermak, T. L. (1998). Współuzależnienie. Rozpoznanie i leczenie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
-
Kowalska, A. (2015). Toksyczne relacje w rodzinie i związku. Warszawa: Difin.
-
Najavits, L. M. (2012). Uzależnienia i współuzależnienie: Psychoterapia skuteczna w praktyce. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
-
Nie, P. (2018). Granice i asertywność w relacjach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
-
Henggeler, S. W., Borduin, C. M. (2008). Terapia rodzin i osób współuzależnionych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
-
Lemle, R., Blume, S. B. (1992). Współuzależnienie: Psychologiczne uwarunkowania i interwencje. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie.
-
Dollard, J., Miller, N. E. (1960). Psychologia zachowań w relacjach destrukcyjnych. Warszawa: PWN.
