Narcyzm, inaczej narcystyczne zaburzenie osobowości (NPD), to zaburzenie, które charakteryzujące się poczuciem wielkości w myśleniu lub/i zachowaniu, brakiem empatii, potrzebą podziwu i niestabilnością emocjonalną.
Osoby te charakteryzowane są jako manipulujące, aroganckie, egocentryczne i takie, które oczekują wyjątkowego traktowania. Mają zaburzony obraz siebie – są skupione na sobie, domagają się podziwu i mają poczucie bycia lepszym od innych. Nie zwracają uwagi na uczucia i potrzeby innych, ale są bardzo wrażliwe na ich oceny.
Osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości, są bardziej narażone na różne formy uzależnień – od alkoholu i innych środków psychoaktywnych, czy pornografii i mediów społecznościowych.
Osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości – cechy charakterystyczne
Osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości, wykazuje szereg charakterystycznych cech:
- Poczucie wyższości;
- Arogancja;
- Wyolbrzymianie swoich osiągnięć;
- Nadmierna pewność siebie;
- Brak empatii: często mają trudności z odczuwaniem empatii;
- Niedostrzeganie potrzeb innych ludzi;
- Wykorzystywanie innych ludzi do osiągania własnych celów;
- Uważanie siebie za jednostkę nieomylną i utalentowaną.
Narcystyczne zaburzenie osobowości – przyczyny
Przyczyny narcystycznego zaburzenia osobowości mogą obejmować różne czynniki i są bardzo złożone. Wyróżniamy:
- Obciążenia genetyczne;
- Czynniki środowiskowe – np. traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa;
- Style wychowawcze prezentowane przez rodziców;
- Braki określonych stymulantów i ekscesy w dzieciństwie.
Związek z narcyzem może być toksyczny i szkodliwy dla drugiej osoby. Osoby z narcystycznymi cechami często są skoncentrowane na sobie, swoich potrzebach i pragnieniach, nie dając partnerowi odpowiedniej uwagi i wsparcia emocjonalnego. W związku z narcyzem osoba narcystyczna może wykorzystywać swojego partnera jako narzędzie do zaspokajania swoich własnych potrzeb i pragnień, nie zwracając uwagi na jego lub jej potrzeby i uczucia. Mogą również manipulować i kontrolować partnera, aby utrzymać swoją dominującą pozycję w związku.
Osoby z narcystycznymi cechami mogą również wykazywać brak empatii i niezdolność do zrozumienia czy odczuwania emocji swojego partnera. Mogą być skłonni do krytykowania i upokarzania go, aby podtrzymać swoje poczucie własnej wartości. Partner narcystyczny może także często wyśmiewać lub wyświetlać nadmierne wymagania, oczekując lojalności. Narcystyczni partnerzy często są zainteresowani tylko sobą i swoimi potrzebami, a ich relacje często są jednostronne i zdominowane przez narcyza.
W konsekwencji, związek z narcyzem może prowadzić do chronicznego braku samooceny i niskiego poczucia własnej wartości u partnera, a także do depresji, lęku i innych problemów emocjonalnych. Ważne jest, aby zrozumieć, że nie ma możliwości zmienienia osoby narcystycznej. Najlepszym sposobem na ochronę i dbanie o swoje zdrowie psychiczne jest zakończenie toksycznego związku oraz poszukiwanie wsparcia emocjonalnego i terapeutycznego. Narcystyczny partner to osoba, która charakteryzuje się wyjątkowym egoizmem, niewrażliwością na potrzeby i uczucia innych oraz potrzebą dominacji i kontroli nad innymi. Osoby narcystyczne często dążą do bycia w centrum uwagi i oczekują uznania i chwalenia przez innych.
W przypadku, gdy narcystyczny partner nie wykazuje chęci zmiany i zachowuje się w szkodliwy sposób, może być konieczne rozważenie końca związku lub szukanie pomocy terapeutycznej.
Jak żyć z narcyzem?
Życie z osobą o narcystycznym zaburzeniu osobowości, może być wyzwaniem.
Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc:
- Budowanie poczucia własnej wartości. Narcyzi często wybierają partnerów, którzy są podatni na kontrolę i mają niską samoocenę. Nie daj im tej satysfakcji i pracuj nad pewnością siebie.
- Identyfikowanie manipulacji. Narcyzi często wykorzystują ludzi, żeby skupiać na sobie uwagę. Jeśli zauważysz takie zachowanie u swojego partnera, rozpoznaj je, unikaj wchodzenia z nim w dyskusje i niepotrzebnych sporów.
- Nie przejmuj się za bardzo tym, co mówi narcyz i nie wchodź z nim dyskusje. Narcyzi nie znoszą krytyki, są na nią bardzo wrażliwi, a gdy Cię wystarczająco znają – mogą używać Twoich słabości przeciwko Tobie. Nie poddawaj się tym zachowaniom. Wiedz, że narcyz robi to, aby Cię skrzywdzić.
- Unikaj roli terapeuty. Zapamiętaj, że nie jesteś terapeutą osoby narcystycznej i nigdy nią nie będziesz. W związku z narcyzem możesz poczuć potrzebę, aby się troszczyć o partnera bądź partnerkę, zupełnie jakbyś była jego osobistym terapeutą. Pamiętaj jednak, że jedynie profesjonalna terapia może przynieść realną pomoc.
- Dbaj o swoją przestrzeń. Ważne jest, aby mieć swoją własną strefę komfortu, gdzie będziesz czuć się bezpiecznie.
Terapia narcyzmu, czyli narcystycznego zaburzenia osobowości (NPD), jest procesem skomplikowanym i wieloaspektowym.
Oto kilka kluczowych elementów:
- Psychoterapia;
- Psychoedukacja;
- Terapie uzupełniające.
Jak uwolnić się z toksycznego związku z narcyzem?
Uwolnienie się ze związku z osobą o narcystycznym zaburzeniu osobowości, może być trudne, ale jest możliwe.
Oto kilka wskazówek:
- Nie myśl, że narcyz się dla Ciebie zmieni. Osoby z tym zaburzeniem rzadko są chętne do zmiany. Nawet jeśli narcyz zdecyduje się na terapię, ma tendencję do wykorzystywania zdobytej wiedzy do bardziej subtelnych i zaawansowanych form manipulacji. Nie zakładaj, że jego zachowanie ulegnie poprawie na stałe.
- Nie dawaj kolejnych szans. Przestań wierzyć, że kolejne próby naprawy związku przyniosą pożądane rezultaty. Każda kolejna szansa często tylko wydłuża proces bólu i rozczarowania.
- Unikaj sprzeczek. W tej sytuacji kłótnie są bezproduktywne i tylko zużywają Twoją energię. Nie daj się wciągać w słowne potyczki o to, kto ma rację. Zamiast tego, zachowaj spokój i skup się na swoich celach i potrzebach.
- Pamiętaj, że nie jesteś odpowiedzialny/a za zachowanie narcyza. Narcyzm to zaburzenie osobowości, nad którym nie masz kontroli. Narcyz jest odpowiedzialny za swoje własne zachowanie, niezależnie od tego, jak bardzo się starasz. To, co robi czy mówi Twój partner, nie jest Twoją winą ani Twoim obowiązkiem do naprawienia.
- Skup się na swoim własnym samopoczuciu i rozwoju osobistym. Znajdź nowe pasje i staraj się ustalać nowe cele niezależnie od narcyza. Troska o siebie może pomóc w utrzymaniu równowagi emocjonalnej. Regularna aktywność fizyczna, rozwijanie hobby i pracy nad sobą pozwolą na budowanie lepszego samopoczucia i powrotu do siebie.
- Pamiętaj, że Twoja wartość nie zależy od tego, jak narcyz Cię traktuje czy ocenia. Skup się na rozwijaniu pozytywnego postrzegania samego siebie. Pracuj nad samopoczuciem i samoakceptacją poprzez zdrowe działania, takie jak hobby, aktywność fizyczna, medytacja czy wsparcie najbliższych osób.
- Rozważ zakończenie związku. Jeżeli toksyczne zachowania i brak zdrowych relacji przeważają w Twoim związku, być może nadszedł czas, aby poważnie rozważyć jego zakończenie. Ocenianie, czy warto kontynuować związek, jest trudne, ale bywa konieczne dla Twojego długoterminowego zdrowia i dobrostanu. Pamiętaj, że opuszczenie takiego związku może być pierwszym krokiem do odzyskania kontroli nad swoim życiem i zdrowiem psychologicznym.
Pamiętaj, że początkowo może być trudne, ale warto szukać zdrowych i satysfakcjonujących relacji.
Ważne jest, aby pamiętać, że każdy związek jest inny, a sposoby radzenia sobie z narcyzem mogą się różnić w zależności od konkretnej sytuacji. Jeśli jesteś w związku z narcyzem i odczuwasz ciężkość, warto skonsultować się z profesjonalistą, który pomoże Ci znaleźć odpowiednie rozwiązania i wsparcie.
BIBLIOGRAFIA:
- Beattie Melody, Język wyzwolenia. Jak sobie radzić w trudnych związkach, Media Rodzina, 2005, Poznań,
- Dodziuk Anna, Kapler Leszek, Nałogowy człowiek, Instytut Psychologii Zdrowia, 2007, Warszawa,
- Elliot-Wright Susan, Jak radzić sobie z przemocą emocjonalną, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2008
- Forward Susan, Toksyczni rodzice, Jacek Santorski & co, 1992, Warszawa,
- Hirigoeyen Marie-France, Molestowanie moralne. Perwersyjna przemoc w życiu codziennym, W drodze, Poznań, 2012,
- Jampolsky Lee, Leczenie uzależnionej osobowości; Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa, 2009;
- Lowen Alexander, Narcyzm. Zaprzeczenie prawdziwemu ja, Centrum Pracy z Ciałem Joanna Olchowik, Koszalin, 2013,